یکی از عوامل مهمی که در رشد، سلامت جسمی و ذهنی کودکان نقش حیاتی ایفا می‌کند، تغذیه است. کودکان در هر مرحله از رشد خود، از نوزادی تا نوجوانی، نیازهای تغذیه‌ای خاص خود را دارند. به همین دلیل مشاوره تغذيه كودكان یکی از نکاتی است که باید توسط والدین مورد توجه قرار بگیرد.
در صورتی که والدین به مشاوره تغذیه برای کودکان خود توجه داشته باشند، می‌توانند به راحتی پاسخ سوالات مختلف خود از جمله چه غذایی برای کودک من مناسب است؟، آیا کودک من دچار سوءتغذیه است؟، چگونه می‌توانم اشتهای فرزندم را افزایش دهم؟ و… را پیدا کنند.
به همین دلیل در این مقاله قصد داریم اهمیت مشاوره تغذیه در کودک را مورد بررسی قرار داده و اصول تغذیه سالم کودکان، برنامه غذایی مناسب در سنین مختلف، مشکلات شایع تغذیه‌ای، نقش ویتامین‌ها و مکمل‌ها و… را شرح دهیم.
چرا مشاوره تغذيه كودكان اهمیت دارد؟
در خصوص مشاوره تغذيه كودكان باید به این نکته اشاره کرد که این مشاوره تنها به زمان بیماری مربوط نمی‌شود و اهمیت زیادی دارد. از مهم‌ترین موارد اهمیت مشاوره تغذیه در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شناختن نیازهای تغذیه‌ای کودک در هر رده سنی
- پیشگیری از کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی
- مقابله با مشکلاتی مانند کم اشتهایی یا اضافه وزن
- طراحی برنامه غذایی متناسب با سبک زندگی و شرایط فرهنگی خانواده
- کمک به رشد مناسب قدی و وزنی کودک
اصول کلی تغذیه سالم کودکان
زمانی که از تغذیه سالم صحبت می‌شود، تصور درصد زیادی از افراد این است که منظور خوردن غذاهای طبیعی و سالم است. در مشاوره تغذيه كودكان باید گفت که تغذیه سالم در کودکان دارای اصولی است که باید به دقت رعایت شود. از جمله این اصول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تنوع غذایی: یکی از نکات مهمی که هر مشاور تغذیه توصیه می‌کند، تنوع در برنامه غذایی کودک است. مصرف گروه‌های غذایی مختلف از جمله نان و غلات، پروتئین‌ها، میوه‌ها، سبزی‌ها و لبنیات باعث دریافت مواد مغذی کافی توسط بدن می‌شود.
- تعادل و تناسب: به این معنی که باید مقدار انرژی دریافتی با فعالیت‌های روزانه کودک هماهنگ باشد. دریافت بیش از حد کالری باعث اضافه وزن و کمبود آن منجر به سوء تغذیه خواهد شد.
- زمان‌بندی وعده‌ها: کودکان معمولاً به ۳ وعده اصلی و ۲ تا ۳ میان وعده در طول روز نیاز دارند. وعده‌های کوچک و متناوب باعث بهبود متابولیسم و افزایش انرژی روزانه آن‌ها می‌شود.
مشاوره تغذيه كودكان در سنین مختلف
همانطور که اشاره شد یکی از اصول مهم در مشاوره تغذيه كودكان این است که نیازهای تغذیه‌ای کودک در سنین مختلف متفاوت است. در ادامه با نیازهای کودکان از نظر تغذیه در بازه‌های سنی مختلف آشنا می‌شویم.
نوزادان (۰ تا ۶ ماه)
- بهترین منبع تغذیه: شیر مادر
- در صورت عدم امکان شیردهی: استفاده از شیر خشک استاندارد با نظر پزشک
- نیاز به مایعات اضافی مانند آب وجود ندارد
شیرخواران (۶ تا ۱۲ ماه)
- شروع تغذیه تکمیلی همراه با شیر مادر
- مصرف غذاهای کم‌حجم، پرانرژی و غنی از آهن مانند فرنی، حریره بادام و سوپ‌های ساده
- پرهیز از مصرف عسل تا قبل از یک سالگی (به دلیل خطر بوتولیسم)
کودکان نوپا (۱ تا ۳ سال)
- افزایش نیاز به انرژی برای رشد و تحرک
- مصرف لبنیات، میوه و سبزی تازه در برنامه روزانه
- محدود کردن مصرف شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های قندی
پیش‌دبستانی و دبستان (۴ تا ۱۲ سال)
- نیاز به تغذیه متعادل به منظور یادگیری و رشد ذهنی
- توجه به مصرف صبحانه کامل برای بهبود تمرکز در مدرسه
- استفاده از میان وعده‌های سالم مانند میوه، مغزها و ساندویچ خانگی
نوجوانان (۱۳ تا ۱۸ سال)
- افزایش نیاز به پروتئین، کلسیم و ویتامین D جهت رشد استخوان‌ها
- مشاوره تغذیه برای پیشگیری از چاقی و مشکلات تغذیه‌ای مرتبط با بلوغ
- آموزش تغذیه سالم برای جایگزین کردن فست‌فودها و نوشابه‌ها با غذاهای مفید
مشکلات شایع تغذیه‌ای در کودکان
یکی از دغدغه‌های مهم والدین نسبت به کودکان، مشکلاتی است که آن‌ها در تغذیه دارند. برخی از مشکلات در درصد زیادی از کودکان شایع بوده و با شناخت آن‌ها در مشاوره تغذيه كودكان می‌توان نسبت به پیشگیری و رفع آن‌ها اقدام کرد.
بی اشتهایی
بسیاری از والدین با مشکل بی اشتهایی کودکان مواجه هستند. مشاوره تغذيه كودكان در این شرایط موارد زیر را توصیه می‌کند:
- ارائه غذا در حجم کم و دفعات بیشتر
- جذاب کردن شکل و رنگ غذا
- پرهیز از اجبار کودک به خوردن
اضافه وزن و چاقی
افزایش مصرف فست‌فود، نوشابه‌ها و کم‌تحرکی باعث چاقی و اضافه وزن در کودکان می‌شود. مشاور تغذیه برای جلوگیری از این شرایط راهکارهای زیر را پیشنهاد می‌دهد:
- کاهش مصرف غذاهای پرچرب و شیرین
- افزایش فعالیت بدنی
- تنظیم وعده‌های غذایی خانوادگی
کمبود آهن و کم‌خونی
یکی از رایج‌ترین مشکلاتی که در کودکان ایرانی وجود دارد، کم خونی و کمبود آهن است. از مهم‌ترین راهکارهای جلوگیری از این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف گوشت قرمز، جگر، حبوبات و سبزیجات سبز تیره
- استفاده از ویتامین C همراه غذا برای جذب بهتر آهن
یبوست
یکی از مشکلات شایع گوارشی است که در اثر مصرف کم فیبر و آب ایجاد می‌شود. در این شرایط می‌توان موارد زیر را توصیه کرد:
- مصرف میوه‌های فیبردار مانند سیب، گلابی و انجیر
- نوشیدن آب کافی
- فعالیت بدنی منظم
نقش ویتامین‌ها و مکمل‌ها در تغذیه کودکان
یکی از موضوعاتی که در مشاوره تغذيه كودكان و همچنین توسط متخصص اطفال مورد تأکید قرار می‌گیرد، تأمین ویتامین‌های مورد نیاز از طریق غذا است. از مهم‌ترین ویتامین‌ها و مکمل‌ها در تغذیه کودکان و نقش آن‌ها در رشد و سلامتی کودک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ویتامین D: برای رشد استخوان و پیشگیری از راشیتیسم
- کلسیم: جهت تقویت استخوان‌ها و دندان‌ها
- امگا ۳: برای رشد مغز و بهبود تمرکز
- مولتی ویتامین: در صورت کمبودهای تغذیه‌ای یا اشتهای کم
نقش والدین در تغذیه سالم کودکان
با وجود تمام مواردی که در مشاوره تغذيه كودكان به منظور تأمین فرایند طبیعی رشد در کودک و پیشگیری از مشکلات و بیماری‌های مختلف مورد تأکید قرار دارد، والدین نیز می‌توانند نقش حیاتی در تغذیه سالم کودک خود ایفا کنند. از مهم‌ترین اقداماتی که والدین در این راستا می‌توانند انجام دهند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- الگو بودن (زیرا کودکان رفتار غذایی والدین را تقلید می‌کنند)
- ایجاد عادات غذایی سالم از سنین پایین
- پرهیز از استفاده غذا به عنوان پاداش یا تنبیه
- فراهم کردن محیطی آرام هنگام غذا خوردن
توجه والدین به مشاوره تغذيه كودكان و درک اهمیت تغذیه سالم در فرایند طبیعی رشد و پیشگیری از بیماری‌های مختلف، در دنیای امروز از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به اینکه نیازهای کودک از نظر تغذیه در سنین مختلف متفاوت است، والدین می‌توانند با مراجعه به متخصص کودکان مانند دکتر زمانی یا مشاور تغذیه، با نیازهای کودک خود آشنا شوند. این موضوع کمک می‌کند تا با تأمین مواد مغذی مورد نیاز در هر بازه سنی، شرایطی را فراهم کرد که کودک زندگی سالم را تجربه کرده و احتمال بروز بیماری‌ها و مشکلات مختلف نیز کاهش پیدا کند.
جهت مشاوره تغذيه كودكان با ما در تماس باشید
راه‌های ارتباطی با دکتر شبنم زمانی، بهترین متخصص کودکان در منطقه 2:
- شماره تماس:
- واتس‌اپ:
- آدرس مطب:
- تهران – پل مدیریت – خیابان علامه جنوبی – کوچه چهلم مرکزی – پلاک ۹ واحد ۱
- اینستاگرام:
