یکی از مهم‌ترین و پر چالش‌ترین مسئولیت‌هایی که والدین بر عهده دارند، تربیت کودک است. به طور کلی والدین دوس دارند که که فرزند آن‌ها دارای اعتماد به نفس، مؤدب، مسئول و خوش‌رفتار باشد؛ اما دستیابی به این هدف مسیر دشواری دارد که نیاز به مشاوره تربیت کودک را حائز اهمیت می‌کند.
امروزه تربیت کودکان به دلیل تفاوت‌های شخصیت آن‌ها، تغییر سبک‌های زندگی، فشارهای اجتماعی و پیشرفت تکنولوژی با دوران گذشته تفاوت‌های بسیار زیادی دارد. همین موضوع باعث شده که استفاده از مشاوره جهت تربیت کودکان در کمک به والدین جهت یادگیری رفتار صحیح، مهارت ارتباطی مؤثر و راهکارهای نحوه صحیح برخورد با کودکان نقش مهمی ایفا کند.
در این مقاله قصد داریم با مشاوره تربیت کودک آشنا شده و موارد اهمیت و مزایای این نوع مشاوره در آینده کودکان مورد بررسی قرار دهیم.
مشاوره تربیت کودک چیست؟
مشاوره تربیت کودک فرآیندی است که در آن والدین با کمک مشاور یا روانشناس کودک یاد می‌گیرند چگونه با فرزند خود رفتار کنند، احساسات او را درک کنند و روش‌های مؤثر تربیتی را به کار بگیرند. هدف از این نوع مشاوره تغییر دادن کودک نیست؛ بلکه به والدین کمک می‌کند که درک بهتری از نیازهای عاطفی و رفتاری کودک خود پیدا کنند و بتوانند رابطه سالم‌تری بسازند. به بیان ساده‌تر می‌توان گفت که مشاوره تربیت کودک یعنی: یاد گرفتن بهترین روش‌های ارتباط، آموزش و رفتار با کودک برای رشد عاطفی و ذهنی سالم او.
چرا تربیت کودک به مشاوره نیاز دارد؟
در گذشته، بسیاری از خانواده‌ها از تجربیات نسل‌های قبلی برای تربیت فرزندان خود استفاده می‌کردند. اما دنیای امروز با چالش‌های جدیدی مانند رسانه‌ها، فضای مجازی، کمبود وقت والدین و فشار تحصیلی مواجه است که باعث شده این روش مناسب نباشد.
در دنیای امروز والدین در نحوه برخورد با لجبازی کودک خود، گوش نکردن به حرف در زمان حضور در مدرسه و اینکه آیا کودک به تنبیه نیاز دارد یا فقط باید تشویق شود، دچار سردرگمی هستند. در این شرایط مشاوره تربیت کودک به والدین کمک می‌کند تا پاسخ علمی و عملی برای رفع سردرگمی‌های خود پیدا کنند.
اهداف اصلی مشاوره تربیت کودک
مشاوره تربیتی فقط برای حل مشکلات نیست؛ بلکه برای پیشگیری و رشد مهارت‌های تربیتی والدین نیز استفاده می‌شود. از مهم‌ترین اهداف مشاوره تربیت کودک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهبود ارتباط بین والد و کودک از طریق یادگیری گوش دادن، قضاوت نکردن و خودداری از ارتباط دستوری
- شناخت ویژگی‌های شخصیتی کودک بر اساس تیپ شخصیتی به منظور تسهیل مسیر تربیت
- کاهش تعارضات خانوادگی از طریق درک متقابل و تغییر سبک گفتگو
- آموزش روش‌های درست تنبیه و تشویق کودک
- افزایش اعتماد به نفس و استقلال در کودک از طریق هدایت در مسیر تصمیم‌گیری و مسئولیت‌پذیری
چه زمانی به مشاوره تربیت کودک نیاز داریم؟
این ذهنیت در درصد زیادی از افراد وجود دارد که مشاوره تربیت کودک فقط برای کودکانی که مشکل رفتاری دارند، کاربرد دارد؛ اما واقعیت این است که همه خانواده‌ها می‌توانند در مراحل مختلف رشد کودک خود از این نوع مشاوره استفاده کنند. در جدول زیر نشانه‌هایی که به والدین هشدار می‌دهد که زمان مناسبی برای مشاوره است، ذکر شده است:
| سن کودک | نشانه‌های نیاز به مشاوره |
| ۲ تا ۵ سال | لجبازی شدید، جیغ زدن، وابستگی بیش از حد به مادر |
| ۶ تا ۹ سال | دروغ‌گویی، ترس از مدرسه، پرخاشگری یا اضطراب جدایی |
| ۱۰ تا ۱۲ سال | افت تحصیلی، احساس تنهایی، بی‌احترامی یا پنهان‌کاری |
| نوجوانی (۱۳ تا ۱۸ سال) | گوش ندادن، عصبانیت، انزوا، اعتیاد به موبایل یا مشکلات ارتباطی |
مزایای مشاوره تربیت کودک
مشاوره تربیتی فوایدی برای والدین و کودک دارد که در بلندمدت بر روابط خانوادگی، سلامت روان و موفقیت تحصیلی تأثیر می‌گذارد. از مهم‌ترین مزایای مشاوره تربیت کودک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش تنش و استرس خانوادگی
- افزایش اعتماد به نفس کودک
- رشد مهارت‌های اجتماعی
- کاهش مشکلات رفتاری
- بهبود عملکرد تحصیلی
روش‌های مشاوره تربیت کودک
مشاوره تربیت کودک بسته به سن کودک، نوع مشکل و همچنین شرایط خانوادگی به روش‌های مختلفی قابل انجام است. در ادامه با برخی از معروف‌ترین روش‌های مشاوره تربیتی آشنا می‌شویم:
- مشاوره فردی با والدین: در این روش، مشاور با والدین به صورت جداگانه کار می‌کند تا مهارت‌های تربیتی آن‌ها را افزایش دهد. در این روش بر نحوه گفتگو، تنبیه مثبت و درک احساسات کودک تمرکز می‌شود.
- مشاوره والد–کودک: این روش شامل جلسات مشترکی است که در آن، رفتار واقعی کودک در حضور مشاور بررسی می‌شود تا نحوه تعامل واقعی بین کودک و والد اصلاح گردد.
- بازی‌درمانی: برای کودکان زیر ۱۰ سال، بازی‌درمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها است. از طریق بازی، احساسات پنهان کودک آشکار می‌شود و مشاور راهکارهای مناسب را ارائه می‌دهد.
- رفتاردرمانی: در این روش، مشاور به کودک و والدین یاد می‌دهد چگونه رفتارهای مثبت را تقویت و رفتارهای منفی را کاهش دهند (مثلاً با جدول تشویق، پاداش یا محرومیت موقت).
- آموزش والدگری مثبت (Positive Parenting): این رویکرد، بر احترام متقابل، تشویق، گفتگو و یادگیری از اشتباهات نه تنبیه تأکید دارد.. در این سبک، والدین مربی و الگوی زندگی کودک محسوب می‌شوند و قاضی یا مجازات‌گر نیستند.
مهارت‌هایی که در مشاوره تربیت کودک آموزش داده می‌شود
در جلسات مشاوره، والدین به تدریج یاد می‌گیرند چگونه با زبان کودک سخن بگویند و در شرایط بحرانی رفتار مناسب نشان دهند. از مهم‌ترین مهارت‌هایی که در مشاوره تربیت کودک آموزش داده می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گوش دادن فعال: یعنی گوش دادن بدون قضاوت و قطع کردن حرف کودک؛ وقتی احساسات او را بازتاب دهید کودک احساس امنیت می‌کند.
- کنترل خشم والدین: یکی از چالش‌های اصلی تربیت، واکنش در لحظه عصبانیت است. به همین دلیل مشاور روش‌هایی برای مدیریت خشم آموزش می‌دهد.
- تنبیه منطقی و غیر فیزیکی: حذف پاداش، محدود کردن زمان بازی یا گفتگو درباره پیامد رفتار، روش‌هایی هستند که جایگزین تنبیه بدنی می‌شوند.
- تشویق مؤثر: تشویق نباید فقط برای نمره یا رفتار خوب باشد، بلکه باید تلاش کودک نیز مورد توجه قرار گیرد.
- مدیریت استفاده از موبایل و فضای مجازی: یکی از موضوعات مهم امروز در مشاوره تربیت کودک آموزش داده می‌شود، کنترل میزان استفاده از تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی است.
- تقویت هوش هیجانی: والدین می‌آموزند چگونه به کودک کمک کنند تا احساسات خود (مثل خشم، غم یا ترس) را بشناسد و بیان کند.
چگونه مشاور تربیت کودک خوب انتخاب کنیم؟
برای انتخاب مشاور مناسب، نکاتی وجود دارد که باید توسط والدین مورد توجه قرار بگیرد:
- مدرک تخصصی در روانشناسی کودک یا مشاوره خانواده
- تجربه کاری در حوزه تربیت و رفتار کودک
- داشتن رویکرد مثبت و غیر تنبیهی
- قابل اعتماد بودن و حفظ محرمانگی اطلاعات
- توانایی برقراری ارتباط صمیمی با کودک و والدین
با توجه به اینکه تربیت صحیح در آینده کودک از اهمیت زیادی برخوردار است و ممکن است درصد زیادی والدین در این موضوع با چالش‌های زیادی مواجه باشند، انتخاب یک مشاور تربیت خوب و قابل اعتماد مانند دکتر زمانی بسیار حائز اهمیت است. دکتر زمانی به دلیل برخورداری از تجربه کاری در حوزه مشاوره تربیت کودک، می‌تواند راهنمایی‌های لازم را به والدین در خصوص نحوه تعامل و رفتار با کودک خود ارائه نماید.
جهت مشاوره تربیت کودک با ما در تماس باشید
راه‌های ارتباطی با دکتر شبنم زمانی، بهترین متخصص کودکان در منطقه 2:
- شماره تماس:
- واتس‌اپ:
- آدرس مطب:
- تهران – پل مدیریت – خیابان علامه جنوبی – کوچه چهلم مرکزی – پلاک ۹ واحد ۱
- اینستاگرام:
