یکی از زیباترین و بیادماندنی‌ترین لحظات در زندگی هر خانواده، تولد نوزاد است. این اتفاق با همه شیرینی‌هایی که دارد با مسئولیت‌های بزرگی همراه است. بسیاری از والدین به دلیل عدم تجربه کافی، در زمان تولد نوزاد دچار سردرگمی و نگرانی می‌شوند و در مورد مراقبت های پس از تولد و اهمیت آن آگاهی کافی ندارند.
مراقبت‌هایی که پس از تولد نوزاد اهمیت دارند شامل مجموعه‌ای از اقدامات پزشکی، بهداشتی و روانی است که فقط مختص نوزاد نبوده و برای مادر نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. رعایت این مراقبت‌ها می‌تواند از بروز مشکلات جسمی و روانی جلوگیری کرده و مسیر رشد نوزاد به شکل سالم را هموار کند.
در این مقاله با مراقبت های پس از تولد و اهمیت آن آشنا شده و روش‌های مراقبت عمومی نوزاد و مادر پس از تولد را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
اهمیت مراقبت های پس از تولد
در مورد مراقبت های پس از تولد باید گفت که منظور از این مراقبت‌ها فقط رسیدگی به نوزاد نیست؛ بلکه سلامت جسم و روان مادر نیز از اهمیت زیادی برخوردار بوده و باید مورد توجه قرار بگیرد. در هفته‌ها و ماه‌های اول پس از تولد نوزاد، بدن مادر در حال بازگشت به وضعیت قبل از بارداری است و نوزاد نیز به منظور رشد و تکامل نیاز به مراقبت‌های مداوم دارد. از مهم‌ترین دلایل اهمیت مراقبت های پس از تولد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیشگیری از بیماری‌ها و عفونت‌های نوزاد
- حمایت از مادر در دوران نقاهت زایمان
- تشخیص زودهنگام مشکلات رشد و تکامل کودک
- تقویت پیوند عاطفی بین مادر، پدر و نوزاد
- ایجاد بستر مناسب برای شیردهی موفق
مراقبت های پس از تولد نوزاد چیست؟
نوزاد در روزهای بدو تولد ضعیف و آسیب‌پذیر بوده و به منظور رشد و تکامل نیاز به مراقبت‌های مدوام دارد. از جمله مراقبت های پس از تولد برای نوزاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
بررسی سلامت نوزاد در بدو تولد
پزشک اطفال بلافاصله پس از تولد نوزاد باید بررسی‌های لازم را انجام دهد و اطمینان حاصل کند که نوزاد سالم است. از جمله بررسی‌های اولیه مهم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تست آپگار (برای سنجش ضربان قلب، تنفس، واکنش‌ها، رنگ پوست و تون عضلانی)
- بررسی وزن، قد و دور سر
- کنترل تنفس و وضعیت قلب
واکسیناسیون اولیه
واکسیناسیون کودکان یکی از مراقبت های پس از تولد مهم است که بر اساس برنامه ملی واکسیناسیون باید انجام شود. از جمله واکسن‌هایی که نوزاد در روزهای پس از تولد باید دریافت کند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- واکسن هپاتیت B (نوبت اول)
- واکسن ب‌ث‌ژ (برای پیشگیری از سل)
- واکسن فلج اطفال (قطره خوراکی نوبت اول)
تغذیه نوزاد
یکی دیگر از مهم‌ترین بخش‌های مراقبت های پس از تولد نوزاد، توجه به تغذیه مناسب است. شیر مادر بهترین غذا برای نوزاد محسوب می‌شود؛ زیرا نه تنها مواد مغذی مورد نیاز کودک را تأمین می‌کند، بلکه حاوی آنتی‌بادی‌هایی است که در تقویت سیستم ایمنی نوزاد نقش مهمی ایفا می‌کنند. به همین دلیل توصیه می‌شود که نوزادان در 6 ماه اول زندگی فقط از شیر مادر تغذیه کنند.
خواب نوزاد
یکی دیگر از نکات مهم در مراقبت های پس از تولد نوزاد، توجه به خواب است. نوزادان تازه متولد شده به طور معمول ۱۴ تا ۱۷ ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند. نوزاد باید در یک سطح صاف و ایمن مانند گهواره یا تخت مخصوص نوزاد بخوابد. خواباندن نوزاد به پشت باعث می‌شود که خطر سندرم مرگ ناگهانی کاهش پیدا کند.
مراقبت‌های پس از تولد از مادر چیست؟
همانطور که اشاره شد، مراقبت های پس از تولد تنها مختص به نوزاد نبوده و از سلامت جسمی و روانی مادر نیز در این شرایط باید مراقبت‌های لازم بعمل آید. به همین دلیل در ادامه با مراقبت های پس از تولد برای مادران آشنا می‌شویم.
مراقبت‌های جسمی
پس از زایمان و تولد نوزاد، بدن مادر به زمان مناسب برای بازسازی نیاز دارد. رعایت نکات زیر کمک می‌کند که بازسازی بدن مادر به بهترین شکل انجام شود:
- خواب و استراحت مناسب و کافی
- مصرف غذاهای حاوی پروتئین، آهن و ویتامین‌ها به منظور جبران خونریزی زایمان
- کنترل خونریزی (خونریزی خفیف تا چند هفته پس از تولد طبیعی است)
- تمیز نگه داشتن بخیه‌ها و پرهیز از انجام فعالیت‌های سنگین
مراقبت‌های روانی
یکی از مراقبت‌هایی که برای مادران پس از زایمان باید مورد توجه قرار بگیرد، مراقبت‌های روانی است؛ زیرا افسردگی پس از زایمان یکی از مشکلات شایع در مادران پس از تولد نوزاد است. در کاهش این مشکل، حمایت عاطفی خانواده نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. در صورتی که حالت غم، اضطراب یا بی‌حوصلگی ادامه پیدا کند، باید از مشاور کمک گرفته شود. در این شرایط ارتباط عاطفی مادر با نوزاد نیز می‌تواند منجر به کاهش استرس شود.
مراقبت‌های شیردهی
یکی دیگر از نکات مهم که در مراقبت های پس از تولد برای مادر باید مورد توجه قرار بگیرد، مراقبت‌های شیردهی است. رعایت وضعیت درست شیردهی مانع از احساس درد در نوک سینه و مشکلات گوارشی نوزاد می‌شود. برای شیردهی بهتر مادر باید مصرف مایعات خود را افزایش دهد. در صورت بروز مشکلاتی مانند شقاق سینه یا کاهش شیر، باید به پزشک مراجعه شود.
مراقبت‌های پزشکی ضروری پس از تولد
یکی از مهم‌ترین بخش‌های مراقبت های پس از تولد، مربوط به مراقبت‌های پزشکی ضروری است که باید برای مادر و نوزاد مورد توجه قرار بگیرد. در جدول زیر می‌توان مراقبت‌های پزشکی ضروری بعد از تولد برای نوزاد و مادر را مشاهده کنید:
| برای نوزاد | برای مادر |
| معاینات دوره‌ای برای بررسی رشد (قد، وزن، دور سر) بررسی شنوایی و بینایی غربالگری بیماری‌های متابولیک (مانند کم‌کاری تیروئید مادرزادی) | معاینه پس از زایمان برای بررسی رحم و بخیه‌ها کنترل فشار خون و سلامت عمومی بررسی وضعیت روانی و علائم افسردگی پس از زایمان
|
نکات کلیدی در مراقبت های پس از تولد
در مراقبت های پس از تولد، برخی نکات کلیدی وجود دارد که باید توسط والدین مورد توجه قرار بگیرد. از جمله این نکات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اجرای کامل و به موقع برنامه واکسیناسیون نوزاد
- اولویت قرار دادن تغذیه با شیر مادر
- توجه به بهداشت بند ناف و پوست نوزاد
- استراحت کافی مادر و رعایت رژیم غذایی مناسب
- حمایت عاطفی از مادر به منظور حفظ و ارتقاء سلامت روان
- جدی گرفته شدن هرگونه علائم غیر طبیعی در مادر یا نوزاد
زمانی که نوزاد متولد می‌شود به دلیل ضعیف و آسیب‌پذیر بودن و همچنین برای رشد و تکامل به مراقبت مداوم نیاز دارد. به همین دلیل آشنایی با مراقبت های پس از تولد و دریافت مشاوره در این خصوص از پزشک متخصص کودکان مانند دکتر زمانی به والدین کمک می‌کند که این مراقبت‌ها را مورد توجه قرار داده و مسیر رشد و تکامل نوزاد را هموار نمایند. این مراقبت‌ها به نوزاد محدود نشده و مادر نیز پس از زایمان و تولد نوزاد نیاز به مراقبت‌هایی دارد تا بدن او بتواند از لحاظ جسمی و روانی به وضعیت پیش از زایمان بازگردد.
جهت آشنایی با مراقبت‌های پس از تولد با ما در تماس باشید
راه‌های ارتباطی با دکتر شبنم زمانی، بهترین متخصص کودکان در منطقه 2:
- شماره تماس:
- واتس‌اپ:
- آدرس مطب:
- تهران – پل مدیریت – خیابان علامه جنوبی – کوچه چهلم مرکزی – پلاک ۹ واحد ۱
- اینستاگرام:
