هموگلوبین نام پروتئینی در گلبول‌های قرمز بدن است که وظیفه دارد اکسیژن را در سراسر بدن حمل کند. در صورتی که به هر دلیل تعداد گلبول‌های قرمز یا مقدار هموگلوبین در داخل بدن به میزان کافی نباشد، شاهد بروز کم خونی در نوزادان و کودکان خواهیم بود.
کم خونی یا آنمی (Anemia) در کودکان در برخی موارد می‌تواند موقتی بوده و به دلیل کمبود مواد مغذی در بدن یا خونریزی به وجود آید. اما در برخی موارد این بیماری ارثی بوده یا در اثر ابتلا به یک بیماری مزمن رخ می‌دهد. به همین دلیل آشنایی با علل بروز و علائم در درمان کم خونی کودکان از اهمیت زیادی برخوردار است.
با توجه به اهمیت کم خونی در کودکان و اثرات منفی آن در رشد و سلامتی کودک، در این مقاله با علل و علائم این بیماری آشنا شده و روش‌های تشخیص و درمان آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
انواع کم خونی در کودکان و نوزادان کدام است؟
در مورد درمان کم خونی کودکان باید به این موضوع اشاره کرد که این بیماری انواع مختلفی دارد که دلایل ابتلا به هر کدام متفاوت بوده و ممکن است کودکان یا نوزادان به یکی از انواع این بیماری مبتلا شوند. انواع کم خونی در کودکان و نوزادان به شرح زیر است:
- کم خونی ناشی از فقر آهن: شایع‌ترین نوع کم خونی در کودکان و نوزادان است که به دلیل کمبود آهن در بدن رخ می‌دهد؛ زیرا آهن ماده لازم برای تشکیل هموگلوبین است و کمبود آن باعث کاهش این پروتئین در بدن می‌شود.
- کم خونی مگالوبلاستیک: بروز این کم خونی در کودکان ناشی از کمبود ویتامین B12 در بدن است؛ زیرا این ویتامین نقش مهمی در ساخت گلبول‌های قرمز در بدن دارد.
- کم خونی همولیتیک: در این نوع کم خونی، گلبول‌های قرمز خون با سرعت بیشتری نسبت به شرایط طبیعی از بین می‌روند. از مهم‌ترین دلایل بروز این مشکل در بدن می‌توان به عفونت‌های جدی و مصرف برخی داروها اشاره کرد.
- کم خونی آپلاستیک: در این نوع کم خونی، مغز استخوان کودک یا نوزاد توانایی تولید گلبول قرمز جدید به اندازه کافی ندارد.
- تالاسمی: یک نوع کم خونی ارثی است که در آن هموگلوبین غیر طبیعی توسط مغز استخوان تولید می‌شود.
- کم خونی دیاموند-بلک فان: این نوع کم خونی نیز ارثی بوده و می‌تواند با اثرگذاری بر مغز استخوان باعث اختلال در تولید گلبول‌های قرمز شود.
علائم کم خونی در کودکان و نوزادان چیست؟
بر اساس آنچه در مقالات پزشکی کودکان ذکر شده، علائم ابتلا به کم خونی در کودکان متفاوت است؛ در واقع نمی‌توان با قاطعیت اعلام کرد که یک علامت در همه کودکان مبتلا به این بیماری یکسان است. از سوی دیگر در صورتی که آنمی از نوع خفیف باشد این امکان وجود دارد که هیچ علائمی در کودک مشاهده نشود. با این حال شایع‌ترین علائم کم خونی که در کودکان دیده می‌شود، شامل موارد زیر است:
- رنگ‌پریدگی پوست، لب‌ها، دست‌ها یا زیر پلک‌ها
- خستگی و کمبود انرژی
- سرد بودن دست‌ها و پاها
- گلوسیت (زخم یا تورم زبان)
- زرد شدن پوست، چشم و دهان
- بزرگ شدن طحال (اسپلنومگالی)
- بزرگ شدن کبد (هپاتومگالی)
- تاخیر در رشد
- اختلال در بهبود زخم‌ها
در صورتی که کودک به نوع شدید آنمی مبتلا شده باشد، ممکن است به غیر از موارد بالا، علائم زیر را نیز تجربه کند:
- سرگیجه
- سردرد
- مشکلات ریتم قلب
- تنگی نفس
- تورم دست‌ها و پاها
در درمان کم خونی کودکان باید به این نکته توجه کرد که برخی از علائم آنمی، شباهت زیادی به سایر مشکلات پزشکی یا سایر اختلالات خونی دارد. به همین دلیل تشخیص دقیق‌تر باید توسط متخصص کودکان به صورت مراجعه حضوری یا آنلاین انجام شود.
چطور می‌توان از آنمی در کودکان و نوزادان پیشگیری کرد؟
بدون شک همه ما این جمله را شنیدیم که پیشگیری بهتر از درمان است؛ در مورد درمان کم خونی در کودکان نیز باید گفت که به غیر از انواع آنمی ارثی که نمی‌توان از ابتلای کودک به آن‌ها پیشگیری کرد، با اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی می‌توان احتمال ابتلا به رایج‌ترین نوع آنمی، یعنی آنمی ناشی از فقر آهن در کودکان را کاهش داد. برای این کار باید اقدامات زیر را انجام داد:
- تغذیه نوزادان با استفاده از شیر مادر به منظور دریافت آهن کافی
- استفاده از شیر خشک‌های غنی شده با آهن برای تغذیه نوزاد
- تغذیه کودک با استفاده از غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی و حبوبات
- مصرف مکمل آهن با نظر و مشورت پزشک متخصص
- تغذیه کودک با استفاده از غذاهای غنی از ویتامین C مانند مرکبات، گوجه فرنگی، سبزیجات و…
- خودداری از مصرف بیش از حد شیر
نقش پزشک در تشخیص و درمان کم خونی در کودکان چیست؟
کم خونی در کودکان یکی از بیماری‌هایی است که در صورت عدم تشخیص به موقع و انجام اقدامات درمانی لازم می‌تواند مشکلات حاد برای کودک به همراه داشته باشد. تاخیر در رشد، درد و تورم مفاصل و نارسایی مغز استخوان از جمله عوارضی است که در صورت عدم درمان کم خونی در کودکان می‌تواند به وجود آید.
راه‌های تشخیص کم خونی در نوزادان و کودکان
کم خونی در نوزادان و کودکان را در اغلب موارد می‌توان با استفاده از آزمایش خون و بررسی فاکتورهای مختلف به راحتی تشخیص داد. از جمله فاکتورهای مورد استفاده برای تشخیص کم خونی در آزمایش خون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هموگلوبین و هماتوکریت
- شمارش کامل خون (CBC) شامل تعداد گلبول‌های قرمز و سفید، سلول‌های لخته کننده خون (پلاکت‌ها) و…
- آهن و فریتین
- اسمیر خون محیطی (به منظور بررسی کردن طبیعی بودن سلول‌های خونی)
در مورد تشخیص کم خونی در کودکان باید این نکته را ذکر کرد که با توجه به نتایج آزمایش خون این امکان وجود دارد که پزشک متخصص از سایر تست‌های تشخیصی مانند آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی (نمونه‌برداری) نیز استفاده کند.
روش‌های درمان کم خونی کودکان و نوزادان
انتخاب روش مناسب برای درمان کم خونی کودکان و نوزادان به عواملی مانند علت، نوع و شدت بیماری وابسته است. با توجه به این عوامل ممکن است که پزشک اطفال مجرب از یکی از روش‌های زیر یا چند روش به صورت همزمان برای درمان بیماری استفاده کند:
- تجویز مکمل‌های حاوی ویتامین و مواد معدنی
- تغییر رژیم غذایی
- تجویز دارو به منظور جلوگیری از تخریب گلبول‌های قرمز یا کمک به مغز استخوان برای ساخت سلول‌های جدید
- قطع مصرف داروهای عامل کم خونی
- درمان اختلالات زمینه‌ای
- برداشتن طحال (در موارد ابتلا کم خونی همولیتیک)
- تزریق خون در صورت نیاز
- تجویز داروهای آنتی‌بیوتیک (اگر علت آنمی، عفونت باشد)
- پیوند سلول‌های بنیادی (در صورت نارسایی مغز استخوان، مانند آنمی آپلاستیک)
در صورتی که والدین با علائم و نشانه‌های کم خونی در کودکان آشنایی داشته باشند، در صورت مشاهده این علائم می‌توانند در کمترین زمان به کلینیک نوزادان مانند دکتر زمانی مراجعه کرده تا ایشان با استفاده از تخصص و مهارت خود و روش‌های تشخیص مورد نیاز، ابتلای نوزاد به آنمی را تشخیص دهد. تشخیص صحیح و دقیق کمک می‌کند که پزشک متخصص بتواند بهترین روش را برای درمان کم خونی کودکان و نوزادان انتخاب کرده و در نتیجه احتمال موفقیت درمان را افزایش دهد.
جهت درمان کم خونی کودکان با ما در تماس باشید
راه‌های ارتباطی با دکتر شبنم زمانی، بهترین متخصص کودکان در منطقه 2:
- شماره تماس:
- واتس‌اپ:
- آدرس مطب:
- تهران – پل مدیریت – خیابان علامه جنوبی – کوچه چهلم مرکزی – پلاک ۹ واحد ۱
- اینستاگرام:
